ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงปรารภถึงเดียรถีย์ (นักบวชนอกศาสนา) แล้วจึงได้ตรัสอดีตนิทานมาเล่าว่า
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้วพระโพธิสัตว์เกิดเป้นราชสีห์อาศัยอยู่ในป่าแห่งหนึ่ง ในป่าแห่งนั้นมีดงตาลกับต้นมะตูมอยู่ติดทะเลด้านทิศตะวันตก มีกระต่ายตัวหนึ่งอาศัยอยู่ใต้ต้นตาลใกล้ต้นมะตูมต้นหนึ่ง วันหนึ่งเจ้ากระต่ายออกหากินจนอิ่มแล้วก็กลับมานอนพักผ่อนอยู่ใต้ใบตาลแห้ง กำลังนอนคิดอะไรเพลินๆ ว่า
“หากแผ่นดินนี้ถล่ม เราจะไปอยู่ที่ไหนหนอ”
เมื่อคิดไปคิดมา เจ้ากระต่ายก็เผลอหลับไปอย่างสบาย ทันใดนั้นเอง ผลมะตูมสุกผลหนึ่ง ได้หล่นลงมาถูกใบตาลเสียงดังลั่น เจ้ากระต่ายรีบลืมตาขึ้น นึกว่าเป็นเสียงแผ่นดินถล่ม จึงร้องขึ้นสุดเสียงว่า
“แผ่นดินถล่มแล้ว… แผ่นดินถล่มแล้ว”
เจ้ากระต่ายร้องตะโกนสุดเสียง พร้อมกับวิ่งกระโดดอย่างสุดชีวิตโดยไม่เหลียวหลังกลับมาดูอีกเลย กระต่ายตัวอื่นๆ เห็นมันวิ่งอะไรมาสุดชีวิตเช่นนั้นจึงร้องถามว่า
“นี่ๆ เจ้าวิ่งหนีอะไรมา”
เจ้ากระต่ายวิ่งไปร้องไป แล้วตอบว่า
“รีบหนีเร็วเข้า แผ่นดินกำลังถล่มแล้ว”
เมื่อได้ยินเช่นนั้นกระต่ายจำนวนนับพันตัวต่างก็รีบวิ่งหนีตายตามมันไปด้วยไม่เว้นแต่พวกสัตว์ป่านานาชนิด และเมื่อราชสีห์เห็นสัตว์น้อยใหญ่วิ่งกันมาเป็นทิวแถวจึงร้องถามไปว่า
“พวกเจ้าวิ่งหนีอะไรมา”
บรรดาสัตว์ทั้งหลายก็ตอบว่า
“เจ้านาย แผ่นดินกำลังถล่มแล้ว พวกเราวิ่งหนีตาย” แล้วก็วิ่งต่อไปโดยไม่รู้ทางข้างหน้านั้นเป็นผาสูงชัน ด้วยความกรุณาของราชสีห์ที่เกรงว่าสัตว์ทั้งหลายจะตกหน้าผาตายเสียหมด จึงรีบวิ่งไปดักข้างหน้า พร้อมคำรามเสียงดังขึ้น 3 ครั้ง พอได้ยินเสียงของราชสีห์ บรรดาสัตว์ทั้งหลายก็พากันตกใจกลัว พร้อมกับหยุดวิ่งในทันที
ราชสีห์จึงถามว่า “ใครเห็นแผ่นดินถล่มบ้าง”
พวกสัตว์บอกว่า “ช้างเห็นขอรับ”
ช้างบอกว่า “เสือเห็น”
เสือบอกว่า “แรดเห็น”
แรดบอกว่า “ควายเห็น”
เถียงกันไปเถียงกันมาในที่สุดพวกกระต่ายก็เอ่ยขึ้นมาว่า
“กระต่ายตัวนี้เห็นแผ่นดินถล่มครับนาย”
ราชสีห์จึงถามกระต่ายตัวนั้นว่าเป็นจริงหรือไม่ กระต่ายตอบว่า
“เห็นจริงๆ นาย ตอนที่ข้านอนอยู่ใต้ใบตาล ก็มีเสียงดังขึ้น ข้าเลยวิ่งหนีตายมานี่ล่ะ”
ราชสีห์ต้องการรู้ความจริง จึงให้บรรดาสัตว์ทั้งหลายรออยู่ก่อน ส่วนคนกับกระต่ายจะไปยังสถานที่เกิดเหตุ พอไปถึงก็พบผลมะตูมสุกตกอยู่หลายลูก พร้อมกับใบตาลที่ร่วงลงมา ราชสีห์ก็เข้าใจทันทีว่าเกิดอะไรขึ้น จึงกลับมาบอกบรรดาสัตว์ทั้งหลาย
“ท่านทั้งหลายเลิกกลัวได้แล้ว เพราะเสียงแผ่นดินถล่มที่พวกท่านได้ยินแท้ที่จริงแล้วเป็นเสียงของผลมะตูมสุกหล่นกระทบใบตาลเท่านั้น ไม่มีอะไรเลย”
นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า : ก่อนจะเชื่ออะไรหรือจะเชื่อใครควรไตร่ตรองและตรวจสอบความเป็นจริงเสียก่อน อย่าเพิ่งด่วนสรุป เพื่อป้องกันไว้ก่อน จะได้ไม่เป็นอย่างกระต่ายตื่นตูม
- กระต่าย ภาษาอังกฤษ Rabbit, Hare, Bunny, Cony
- ไตร่ตรอง ภาษาอังกฤษ Think,Ponder, Contemplate
- ตรวจสอบ ภาษาอังกฤษ Check, Verify,Examine
- มะตูม ภาษาอังกฤษ Bael
- แผ่นดินถล่ม ภาษาอังกฤษ Landslide
- กระต่ายตื่นตูม ภาษาอังกฤษ Afraid of one’s own shadow